Polskie przepisy na dania wigilijne i świąteczne to nieprzebrane bogactwo smaków, zapachów, tradycji i wpływów kulturowych. Wydawałoby się, że przy tak wielkim wyborze i różnorodności jedzenia na najwyższym poziomie nie potrzeba już nic więcej dodawać i ulepszać, jeśli chodzi o skład naszego świątecznego stołu. A jednak ciągle to robimy: eksperymentujemy, unowocześniamy, sięgamy do tradycji innych krajów.
I bardzo dobrze – bez tych ciągłych poszukiwań kultura kulinarna stałaby w miejscu, obrastając szacownym kurzem. Zamiast więc cytować kolejny przepis na wigilijny barszcz czy bigos (w końcu i tak każdy robi go po swojemu – tak, jak robiła to babcia i mama…), zajrzyjmy do kuchni innych narodów Europy i… pożyczmy sobie coś na te święta. Nic tak nie odświeża menu, jak zaskakujący, obcy kulturowo element w otoczeniu tradycyjnych dań.
Francja: Bûche de Noël
Biszkoptowa rolada przekładana czekoladowym kremem. Jest słodka i całiem smaczna, ale przede wszystkim niezwykle dekoracyjna: krem nakłada się tak, by wyglądał jak kora drzewa i pięknie ozdabia „liśćmi” i „grzybami” z masy cukrowej, suszonymi owocami.
Składniki:
Ciasto:
- 8 jaj
- 1/2 szklanki mąki
- 1/2 szklanki cukru
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
Nadzienie:
- 2 tabliczki czekolady gorzkiej d
- 100 g masła
- 2 łyżki cukru pudru
- 1 łyżka rumu
- płatki migdałowe
Do dekoracji:
- listki i grzyby z masy cukrowej
- bakalie
- kandyzowane wiśnie
Żółtka ucieramy z cukrem aż do otrzymania gładkiej, jasnej masy. Dodajemy mąkę przesianą z proszkiem, dokładnie mieszamy.
Białka ubijamy mikserem na sztywną pianę, łączymy z ciastem.
Całość przelewamy do płaskiej prostokątnej, wysmarowanej tłuszczem formy.
Piekarnik nagrzewamy do 160 stopni i pieczemy 20 minut. Po tym czasie ciasto wyjmujemy i studzimy.
Płatki migdałowe prażymy na suchej patelni z 1 łyżką cukru pudru, odstawiamy do ostygnięcia.
Czekoladę stapiamy w kąpieli wodnej. Masło cieramy z cukrem pudrem, łączymy z przestudzoną czekoladą i rumem. Odkładamy około 5 łyżek kremu.
Ostudzony biszkopt smarujemy kremem, posypujemy prażonymi migdałami i zwijamy delikatnie w roladę. Pozostałym kremem smarujemy wierzch ciasta, widelcem robiąc podłużne wzory imitujące bruzdy kory drzewnej. Dekorujemy bakaliami, cukrowymi liśćmi, grzybkami, wiśniami kandyzowanymi.
Anglia: Tradycyjny świąteczny pudding
Podobno ile domów w Anglii, tyle przepisów na Christmas Pudding… Zacznijmy od najbardziej uniwersalnego!
Składniki:
- 15 dag masła
- 40 dag mąki
- 45 dag pokruszonego piernika lub razowca bez skórki
- 25 dag cukru
- 25 dag rodzynek sułtanek
- 25 rodzynek jasnych
- 15 dag suszonych moreli
- 15 dag suszonych śliwek bez pestek
- 5 dag kandyzowanej skórki z pomarańczy i cytryny
- 3 łyżki słodkiego sherry
- 1 jabłko
- 2 łyżeczki sody oczyszczonej
- 1 i 1/2 szklanki mleka
Posiekane bakalie oraz obrane i starte jabłko zalewamy sherry, przykrywamy i odstawiamy.
Mąkę przesiewamy z cukrem, ucieramy z masłem, piernikiem (lub chlebem), dodajemy sodę rozpuszczoną w mleku.
Wszystko dokładnie mieszamy.
Duży garnek (2-2,5 l) wykładamy natłuszczonym papierem pergaminowym. Przekładamy do niego masę. Garnek wstawiamy do większego garnka z gotująca się wodą i gotujemy pudding pod przykryciem na średnim ogniu ok. 4 godzin.
W dniu podawania gotujemy powtórnie 2 godziny.
Niemcy: Gęś pieczona
Wigilia w tradycyjnym niemieckim wydaniu musi być oczywiście tłusta, kaloryczna i… bardzo smaczna. Dla równowagi (i na poprawę trawienia) obowiązkowy kubek Glühwein – grzanego wina, bez którego nie może się obyć żaden niemiecki jarmark bożonarodzeniowy.
Gęś pieczona – składniki:
- Gęś (ok. 2 kg)
- 4 ząbki czosnku
- 3 łyżki majeranku
- 4 kwaskowe jabłka (najlepiej pasuje szara reneta)
- 3 dojrzałe gruszki
- Słoik borówek
- Sól morska
Dokładnie oczyszczoną, umytą gęś nacieramy od zewnątrz i od wewnątrz solą oraz przeciśnietym przez praskę czosnkiem.
Gęś wkładamy do żaroodpornego naczynia i obsypujemy obficie majerankiem. Odstawiamy na kilka godzin.
Jabłka obieramy, kroimy w spore cząstki i wypełniamy nimi gęś. Gruszki obieramy, kroimy i na ćwiartki i umieszczamy je w naczyniu, układając dookoła gęsi. Całość przykrywamy folia aluminiową i wstawiamy do piekarnika nagrzanego do 250 stopni. Pieczemy około 1,5 godzin, a następnie zmniejszamy temperaturę do 200 stopni, zdejmujemy folię i pieczemy jeszcze 30-40 minut, aż skórka będzie złota i chrupiąca, a mięso miękkie.
Gęś podajemy z borówkami.
Glühwein:
- 750 ml czerwonego wytrawnego wina
- 150 ml koniaku
- 50 g cukru pudru
- 50 g miodu
- 1 cytryna
- 10 goździkow,
- kora cynamonu – 3 laski
Cytrynę szpikujemy goździkami. Zalewamy ją w garnku winem, dodajemy korę cynamonu, cukier, miód. Gotujemy na małym ogniu, mieszając dokładnie składniki uważając, by płyn się nie zagotował.
Gdy wino będzie gorące, dodajemy koniak. Gotujemy jeszcze pół minuty, przecedzamy i rozlewamy do kubków.
Bardziej spektakularną wersją grzanego wina w Niemczech, obowiązkowy element zabaw sylwestrowych, to Feuerzangenbowle: wino z przyprawami, pokrojonymi owocami i likierem wiśniowym podgrzewa się w specjalnym naczyniu, wyposażonym w żaroodporne szczypce (Feuerzange), na których umieszcza się Zuckerhut (lub kostki cukru) nasączoną rumem i podpala. Gwarnantowany efekt wizualny – kultowy „płonący poncz” robi naprawdę spore wrażenie – jak i smakowy: skarmelizowany cukier ścieka do gorącego wina, nadając mu specyficzny, niepowtarzalny aromat.
Włochy: Panettone
Pochodząca z Mediolanu babka Panettone spożywana jest tradycyjnie w okresie Bożego Narodzenia i Nowego Roku. W Italii, a często już i u nas, można ją kupić zapakowaną tradycyjnie w piękny karton, ale jeśli ktoś chciałby się porwać na ten niełatwy przepis…
Składniki:
- 15 g świeżych drożdży
- 4 łyżki ciepłego mleka
- 350 g mąki tortowej
- szczypta soli
- 50 g brązowego cukru
- 50 g rodzynek
- 50 g orzechów włoskich, uprażonych na suchej patelni
- drobno starta skórka z 1 pomarańczy
- 3 duże jajka
- 100 g miękkiego masła
- 50 g ciemnej lub białej czekolady
Drożdże kruszymy, dodajemy mleko, 1 łyżkę mąki i 1 łyżeczkę cukru. Mieszamy, przykrywamy lnianą ściereczką i odstawiamy w ciepłe miejsce na 15 minut do wyrośnięcia.
Wysoką formę do babki smarujemy od wewnątrz masłem.
Mąkę przesiewamy z solą, dodajemy wyrośnięte drożdże, cukier, rodzynki, orzechy i skórkę z pomarańczy. Następnie dodajemy jajka i 100 g roztopionego masła. Ciasto wyrabiamy do uzyskania gładkiej, elastycznej masy. Przykrywamy folią spożywczą i odstawiamy do wyrosnięcia w ciepłym miejscu na 1 godzinę.
Po tym czasie wyrabiamy jeszcze chwilę ciasto, dodajemy pokruszoną czekoladę. Przekładamy ciasto do formy i odstawiamy na kolejne pół godziny.
Babkę polewamy na wierzchu kilkoma łyzkami roztopionego masła.
Piekarnik nagrzewamy do temperatury 180 stopni. Babke pieczemy przez 30-40 minut, sprawdzając drewnianym patyczkiem, czy jest już suchy. Po wyjęciu z piekarnika Panettone przykrywamy lniana ścierką i studzimy. Na koniec możemy oblać babkę lukrem lub polewą czekoladową i udekorować skórką pomarańczy.
Ukraina: Kutia
Ta potrawa raczej nie będzie szokować na naszym stole, pojawia się bowiem na Wigilię w wielu domach, zwłaszcza na wschodzie kraju (szczególnie zakorzeniona na Białostocczyźnie). Kto jednak nigdy nie próbował zaaranżować kutii do swego świątecznego menu, powinien nadrobić zaległości. Na Ukrainie, a także w kuchni kresowej kutia była i jest żelaznym punktem wśród tradycyjnych dwunastu wigilijnych potraw.
Kutię zwykle robi się z gotowanych ziaren pszenicy lub jęczmienia – wyjątkiem jest południe Ukrainy, gdzie podstawą jest ryż. Do tego mak, miód i bakalie… zabójczo słodkie, ale urokliwe danie.
Składniki:
- 1 szklanka łuskanej pszenicy
- 1 szklanka maku
- 1 szklanka miodu, najlepiej spadziowego
- 10 dag migdałów
- 5 dag orzechów włoskich
- 5 dag orzechów laskowych
- 5 suszonych fig
- 5 daktyli
- garść rodzynek
- 1 laska startej wanilii
- skórka starta z połówki cytryny
- skórka starta z 1 pomarańczy
- 50 ml rumu lub brandy
- 2 szklanki mleka 3%
Pszenicę zalewamy na 24 godziny zimną wodą. Po tym czasie zlewamy wodę, a pszenicę płuczemy. Znów zalewamy czystą wodą i gotujemy 30-40 minut, aż będzie miękka. Odcedzamy.
Mak płuczemy czystą wodą na sitku (oczywiście takim o bardzo o małych oczkach!). Mleko gotujemy, gdy będzie wrzeć dodajemy do niego mak i gotujemy na małym ogniu przez 15 minut. Następnie mak odcedzamy i przepuszczamy przez maszynkę do mięsa.
Rodzynki, figi i daktyle siekamy i parzymy we wrzątku, łączymy z makiem, dodajemy miód, wanilię, posiekane orzechy oraz skórke z cytryny i pomarańczy. Mieszamy bardzo dokładnie, po czym łączymy z pszenicą.
Kutię dekorujemy bakaliami i migdałami, po czym wkładamy do lodówki na kilka godzin. Podajemy z opłatkami.
Hiszpania: Turrón
Hiszpania walczy wprawdzie o miano ojczyzny Turrónu z Francją i Włochami, a w czasie świąt Bożego Narodzenia pojawia się również na stołach w Ameryce Łacińskiej i Filipinach, ale to właśnie Półwysep Iberyjski najbardziej kojarzy się z ultrasłodkim, świątecznym nugatem.
Składniki:
- 1 szklanka białego cukru
- 1/2 szklanki miodu naturalnego
- 1/2 szklanki wody
- 2 białka jajek
- ekstrakt waniliowy
- 1 1/2 szklanki migdałów uprażonych w piekarniku lub na suchej patelni na chrupko
- 1 szklanka suszonych owoców kandyzowanych
- Paczka opłatków
- Cukier puder
Cukier i miód zalewamy wodą w rondelku o grubym dnie i podgrzewamy na małym ogniu. Cukier i miód mają się rozpuścić, a woda odparować prawie w całości. Idealna temperatura karmelu, który chcemy uzyskać, to 160 stopni Celsjusza; najlepiej sprawdzić to specjalnym termometrem, ale możemy również zastosowac metodę mniej profesjonalną: krople syropu wpuszczamy do miski z zimna wodą – idealny karmel zastyga natychmiast, tworząc twarda kulkę.
Jeszcze zanim zestawimy karmel z ognia, ubijamy mikserem białka z dodatkiem ekstraktu waniliowego. Podczas ubijania ostrożnie dodajemy karmel; miksujemy jeszcze 10-15 minut. Masa musi zgęstnieć.
Dodajemy migdały i kandyzowane owoce.
Foremkę wykładamy opłatkami, nakładamy na nie nugat , od góry przykrywamy znow opłatkami, dociskamy i odstawiamy na 24 godziny do stężenia.
Po tym czasie nugat wyjmujemy z foremki, obtaczamy w cukrze pudrze i kroimy w kwadraty naoliwionym nożem.
Czechy: Karkonoska potrawa wigilijna z kaszą i grzybami
Danie bliskie tradycyjnym polskim smakom, choć obecność kaszy to ciekawe urozmaicenie. Naprawdę pyszne! (przepis wg pl.czechspecials.com).
Składniki:
- 300 g kaszy jęczmiennej
- 150 g cebuli
- majeranek
- kminek
- masło
- 3 ząbki czosnku
- 100 g przerośniętej słoniny
- sól
- pieprz
- 150 g suszonych grzybów
Kaszę opłukujemy wrzącą wodą i pozostawiamy do ocieknięcia. Słoninę kroimy w plastry i podsmażamy z pokrojoną cebulą. Dodamy kaszę, sól, doprawiamy i podsmażymy. Dolewamy wodę i doprowadzamy do wrzenia. Namoczone grzyby ugniatamy, podduszamy na maśle i dodajemy do kaszy. Gotujemy do miękkości, doprawiamy czosnkiem i pieczemy w piekarniku przez około 30 minut.
Szwecja: Zapiekanka Pokusa Janssona
Anchois lub, o zgrozo, szprotki na Wigilię? Sami spróbujcie. Będziecie wracać do tego przepisu – nie tylko w święta!
Składniki:
- 125 g filetów anchois lub szprotek
- 3 cebule
- 8 ziemniaków
- 250 ml słodkiej śmietanki
- 50 g bułki tartej
- 2 łyżki masła
- Biały pieprz
Cebulę kroimy w cienkie plasterki. Obrane ziemniaki szatkujemy drobno. Układamy cebulę, ziemniaki i ryby warstwami w wysmaorwanym masłem naczyniu żaroodpornym. Obierz i pokrój ziemniaki w cienkie paski (jak na frytki). Pierwszą i ostatnią warstwą powinny być ziemniaki.
Całość zalewamy śmietanką i posypujemy bułką tartą oraz wiórkami masła.
Piekarnik nagrzewamy do 200 stopni Celsjusza. Zapiekamy około 40 minut do 1 godziny – aż do momentu, gdy ziemniaki będą miękkie, a wierzch rumiany.
Do tego oczywiście glögg – nieco bardziej „wyskokowa” wersja niemieckiego grzańca z wina, bardzo smaczna i aromatyczna, ale zdecydowanie zalecamy poprzestać na jednym kubeczku…
Glögg:
- 1 butelka czerwonego wina półsłodkiego lub ewentualnie półwytrawnego
- 100 ml czystej wódki
- 100 g cukru
- 1 filiżanka rodzynek
- 10 migdałów, sparzonych i obranych ze skórki
- 1 laska cynamonu
- 10 goździków
- 1spory kawałek imbiru
- 10 ziaren kardamonu
- Skórka otarta z 1 małej pomarańczy
- 1/2 szklanki soku z czarnej porzeczki
Wino podgrzewamy z wódką, cukrem i przyprawami, nie doprowadzając do wrzenia.
Pozostawiamy na 24 godziny w temperaturze pokojowej, pod przykryciem, po czym odcedzamy. Dodajemy migdały i rodzynki i całość ponownie podgrzewamy, nie doprowadzając do wrzenia.
Wesołych Świąt i… smacznego :-)